Het dagelijks leven en inflatie

Wat zullen we vandaag eens eten? Je trekt de koelkast open of gaat boodschappen doen...de lekkere producten liggen voor het grijpen. Bij ons is dat normaal en meestal denk je er niet over na. In Zimbabwe lag de welvaart altijd lager dan bij ons, maar voor de meeste mensen was er voldoende te eten. Totdat in het jaar 2000 de economie volledig instortte. Gevolg: werkloosheid, inflatie, voedseltekort. In zulke omstandigheden is het een hele toer voor de mensen om geld te verdienen en het dagelijks eten bij elkaar te krijgen. Wat eten mensen in Zimbabwe in normale tijden en hoe doen zij hun boodschappen? Hoeveel kost een maaltijd daar? En in Nederland? Is het een groot verschil?

In deze module leer je:

• Wat de traditionele Zimbabwaanse eetgewoonten zijn, wat men vaak eet en hoe je dit klaarmaakt.
• Hoe belangrijk gevarieerde voeding is.
• Wat inflatie en hyperinflatie is.
• Wat de dagelijkse boodschappen kosten in een Zimbabwaanse en in een Nederlandse supermarkt, en waar je het duurst uit bent.

Opdracht 1

Ieder land kent zijn eetgewoonten. Pasta in Italië, couscous in Marokko en ga zo maar door. In Nederland was de dagelijkse pot vroeger aardappelen met vlees en groenten. Tegenwoordig eten we hier bijvoorbeeld ook veel pasta en rijst. Hoe zit het in Zimbabwe? Wat zijn de dagelijkse eetgewoonten? Hebben de mensen er genoeg aan? Zoek in de tekst "Eten in Zimbabwe" antwoord op de volgende vragen:

1. Welke eetgewoonten zijn in Zimbabwe duidelijk anders dan die bij jou thuis? Waarin verschillen ze?
2. Wat hebben de Zimbabwanen van de Engelsen overgenomen?
3. Als mensen arm zijn kunnen ze alleen Sadza eten. Is dat voedzaam genoeg? Motiveer je antwoord.
4. Mensen eten ook vliegen en rupsen. Dit is een vorm van vlees voor hen. Welke voedingsstoffen zouden ze daaruit kunnen halen?

Eten in Zimbabwe

De meeste gerechten in Zimbabwe hebben als basis maïsmeel. Voor het ontbijt wordt hier bota, een soort pap, van gemaakt. Meel en water worden gekookt tot een pap die stevig genoeg is om er plakken van te snijden. Het wordt lekker gemaakt met pindakaas, boter of jam. Sadza, een soort maïspuree, wordt ook van maïsmeel gemaakt. Het is minder stevig dan bota en wordt vaak tussen de middag gegeten of als avondeten. Meestal met groenten, vlees of bonen. Valt er iets te vieren, dan is er kip met rijst en koolsalade. En bij een echt groot feest, zoals een verjaardag of een bruiloft, wordt er een geit of koe geslacht. Als het slecht gaat in het land eten mensen soms dagenlang alleen sadza. Eenzijdige voeding dus met veel te weinig voedingsstoffen. Dit beperkt de weerstand en verzwakt de mensen. Het is dus heel belangrijk dat het beter gaat met het land zodat mensen weer gevarieerder kunnen eten.

Theetijd

Zimbabwe is lange tijd een Engelse kolonie geweest en sommige Engelse eetgewoonten zijn dan ook niet weg te denken uit het dagelijks leven. Zo drinken de Zimbabwanen net zoveel thee als de Engelsen. Vooral de middagthee om 4 uur wordt bijna nooit overgeslagen. Het enige verschil is dat de meeste Zimbabwanen de hapjes die bij een High Tea horen niet hebben – misschien af en toe een broodje - en echt alleen thee drinken. Maar wel met melk!

Producten uit Zimbabwe

Er lopen twee rivieren door Zimbabwe, de Limpopo in het zuiden en de Zambezi in het noorden. Door deze rivieren is de grond redelijk vruchtbaar. Er groeit van alles: pompoen, maïs, yams, pinda’s, avocado’s, papaya’s...

De bladeren van de pompoen worden ook gegeten, meestal in stoofschotels zoals bijvoorbeeld de pindakaas stew. Om voedsel langer te kunnen bewaren worden veel producten gedroogd. Zoals kapenta, een soort gedroogde sardientjes, en biltong, reepjes gedroogd rundvlees.

Insecten eten heel gezond?

De Zimbabwanen hebben ook een paar lekkernijen die wij niet snel als lekker tussendoortje zouden eten. Makonye, gedroogde rupsen, en vliegende mieren worden als delicatesse op de markt verkocht. De Zimbabwanen vinden het heerlijk en het is ook nog eens heel gezond; er zitten veel eiwitten en vitaminen in. De rupsen en mieren worden eerst gebakken, ze hebben een beetje een zoute smaak. In andere Afrikaanse landen is het ook heel normaal om insecten te eten. Kijk maar eens op . www.insecteneten.nl

Ook in Nederland wagen mensen zich wel eens aan zo’n hapje. Op beurzen voor avontuurlijke vakanties staat vaak een kok in een enorme pan insecten klaar te maken, met veel kruiden en groenten. Veel mensen komen dan op de geur af en eten de uitgedeelde hapjes met smaak. Gerda Verburg, tot 2010 minister voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, presenteerde insecten als gerecht voor de kantine van haar ministerie.

Gewoonten rond etenstijd

Vóór het eten wordt een kom water op de eettafel gezet zodat iedereen z’n handen kan wassen. Rudyi is het Shona woord voor de rechterhand, de hand die gebruikt wordt om te eten. Het is onbeleefd om met je linkerhand te eten, ook al ben je linkshandig! In veel Afrikaanse landen, ook in Zimbabwe, eten mensen vaak zittend op de grond. In een kring rond één grote schotel of kom. Je deelt het eten, dus moet je zorgen dat je ongeveer even snel eet. Als je erge honger hebt is dit misschien vervelend, maar je leert zo ook rekening te houden met anderen, en toch niet te snel te eten. Eten mensen niet op de grond maar aan tafel, dan scheppen ze niet zelf op. Dat wordt voor ze gedaan. Als je klaar bent is het beleefd een beetje eten op je bord te laten liggen. Daarmee laat je zien dat je genoeg hebt gehad, en dat er dus genoeg eten was. Bij het eten van sadza breek je met je rechterhand een stukje sadza af en rolt er in je handpalm een bolletje van. Dat dompel je in de saus, bijt een stukje af en draait er in je handpalm opnieuw een bolletje van. Bestek is dus niet nodig. Handig, dat scheelt weer afwas!

Opdracht 2

Zoek in de tekst "Kosten levensonderhoud in Zimbabwe en hyperinflatie: Overleven in 2005" de antwoorden op de volgende vragen:

1. Waarom kunnen mensen in Zimbabwe niet meer rondkomen?
2. Wat is inflatie?
3. Wat zijn de gevolgen voor de inwoners van Zimbabwe?

Kosten levensonderhoud in Zimbabwe en hyperinflatie: Overleven in 2005

In 2005 is de 32-jarige Sifelani Mapfumo leraar op een school in Harare. Zijn salaris is laag en het gaat niet omhoog als de inflatie stijgt. Hoe doe je dat als je een gezin hebt met schoolgaande kinderen? Sifelani krijgt gelukkig hulp van zijn jongere broer die in Zuid-Afrika werkt als klusjesman. Hij krijgt Zuid-Afrikaanse Randen, die in Zimbabwe veel meer waard zijn dan de Zimdollar. “Zo overleven we tegenwoordig, met het geld van onze familie in het buitenland. Ik zou niet weten hoe ik het anders moet redden.” Sifelani heeft geluk, maar je begrijpt dat niet iedereen familie in het buitenland heeft wonen die kan helpen. Als je loon niet omhoog gaat en de prijzen van producten stijgen heel snel, dan heb je niks meer aan je salaris. Waarom zou je nog werken? Het maakt mensen ook boos en ongerust: hun geld is nauwelijks iets waard, hoe kun je dan rondkomen?

Inflatie en de prijzen in 2008

In 1980 kreeg je voor 1 US Dollar bijna 1 Zimdollar. Sindsdien werd de Zimdollar steeds minder waard. Voor brood dat ooit Z$ 800 kostte, betaalde je korte tijd later Z$ 50.000. Met de andere producten in de tabel ging het net zo. Mensen konden voor hun geld steeds minder kopen: inflatie! Een beetje inflatie is normaal, maar in Zimbabwe ging het wel erg hard. In 2008 veranderde de waarde van de Z$ zelfs elke dag. Dan is er sprake van hyperinflatie. Voorbeeld: Op 18 juni 2008 betaalde je voor 1 US Dollar ($): 4 miljard Zim Dollar op 25 juni 2008 betaalde je voor 1 $: 10 miljard Z$ op 27 juni 2008 betaalde je voor 1 $: 15 miljard Z$ Een broodje hamburger kostte in die periode ongeveer 45 miljard Z$. Iemand die toen in Zimbabwe was, vertelt dat tijdens de hyperinflatie de prijzen in de supermarkt soms drie keer per dag werden veranderd. Dat is natuurlijk erg onhandig.

Weg met de Zimdollar in 2009

Omdat er uiteindelijk biljetten in omloop kwamen van meer dan een miljoen Z$ en zelfs van meer dan een biljoen Z$ - 12 nullen - wordt sinds begin 2009 de Zimdollar niet langer als betaalmiddel geaccepteerd. Je betaalt nu met Amerikaanse dollars of met de Zuid-Afrikaanse Rand. Omdat de Zimdollar is vervangen, is er ook een einde gekomen aan de hyperinflatie. Dat geeft de mensen weer rust en vertrouwen. Ze kunnen er nu op rekenen dat hun dagelijkse boodschappen morgen niet twee of tien keer zo duur zijn.

Landhervorming en inflatie

Het instorten van de economie is veroorzaakt door de Zimbabwaanse president, Robert Mugabe. Die besloot omstreeks 1990 de landbouw - de belangrijkste bron van inkomsten - te hervormen. De meeste landbouwbedrijven waren in handen van witte boeren. Om te ‘hervormen’ werden die bedrijven met geweld van hen afgepakt. Zogenaamd om ze aan de zwarte boeren te geven. Maar dat gebeurde niet. Mugabe gaf ze vooral aan familie en vrienden uit politiek, leger, politie en rechtspraak die hem moesten helpen de baas te blijven. Van landbouw hadden ze helemaal geen verstand. Het gevolg was dat er nauwelijks nog opbrengst van het land kwam. Daardoor was er ook geen export en had het land bijna geen inkomsten. De belangrijke landbouwsector stortte helemaal in. Dat betekende voor talloze Zimbabwanen verlies van werk en inkomen. Ze zochten dus andere mogelijkheden, vaak in het buitenland. Veel Zimbabwanen vinden de landhervorming onterecht. Meer land voor zwarte boeren is nodig, maar niet op deze manier.

Opdracht 3

Stel, het is 2005 en de Zimdollar (Z$) is volop in gebruik. Je loopt stage in Zimbabwe en woont daar dus een tijdje. Je gaat inkopen doen maar je wilt zoveel mogelijk op je eigen manier blijven eten: drie maaltijden per dag en misschien een tussendoortje.

1. Wat zou je kopen voor één hele dag? Kijk hieronder op de prijslijst uit 2005 van de Zimbabwaanse supermarkt en stel een boodschappenlijst op. Bereken hoeveel je inkopen in 2005 kostten in Zimbabwaanse dollars.
2. Bereken ook hoeveel je inkopen kosten in Nederland, in euro’s. Kijk op www.ah.nl voor de prijzen in Nederland.
3. Op 30 juni 2005 kreeg je voor 1 euro 12.278,40 Zimbabwaanse dollars. Wil je de kosten van de boodschappen vergelijken, neem dan het bedrag dat je bij vraag 1 hebt berekend. Deel dit - met een rekenmachine - door 12.278,40. Nu heb je de kosten van de boodschappen in Zimbabwe in 2005 in euro’s. Waar was je in 2005 uiteindelijk duurder uit met jouw boodschappen?

Prijzen van producten omstreeks 2005 (in Zimbabwaanse dollars)

1 brood	$ 50.000
fles kookolie (750 ml)	$ 111.000
4 rollen wc papier	$ 16.000
krop sla (seizoen)	$ 15.000
6 broodjes	$ 80.000
10 kg maïsmeel (voor sadza)	$ 500.000
1 pak koekjes (300 gram)	$ 65.000
5 wortels	$ 20.000
1 liter melk	$ 100.000
100 ml tandpasta	$ 30.500
zak snoep	$ 65.000
1 ui	$ 15.000
Margarine (250 gr)	$ 150.000
125 gram badzeep	$ 60.000
doos 100 theezakjes	$ 130.000
1 kilo kip	$ 600.000
1 kilo vlees	$400.000
250 gram koffie	$ 250.000
1 pot jam (375 ml)	$ 200.000
125 gram wasmiddel	$ 50.000
1 kilo kaas	$ 250.000
2 kilo suiker	$ 50.000
1 liter Coca Cola	$ 45.000
2 kilo aardappelen	$ 80.000

Opdracht 4

Stel je voor dat je gasten uit een ander land hebt die bij je komen eten?

1. Wat is volgens jou een typisch Nederlands gerecht?
2. Schrijf in vijf zinnen op hoe je de tafel zou dekken, wat voor eten je zou maken en waar je op zou letten vóór, tijdens en na het eten.
3. Doe je dat op een typisch Nederlandse manier? Vertel eens hoe! Of doe je het in de stijl die de gasten gewend zijn? Hoe ziet het er dan uit?

Eindopdracht: Mutare Magazine

Jullie gaan een artikel schrijven over het thema ‘eten’. Je kunt een artikel schrijven over hoe mensen moeten zien te overleven in Zimbabwe. Het kan ook gaan over de gewoonten die men in Zimbabwe kent rondom het eten. Wil je een artikel schrijven over je eigen ervaring? Ga dan zelf koken en eten op de Zimbabwaanse manier en vertel je lezers erover. Nodig je familie en/of vrienden uit en vraag wat zij er van vinden. Klik hier voor recepten. Heb je een heel ander idee dat past in een levendig Mutare Magazine? Prima...als het maar over eten gaat!